Page 9 - W centrum uwagi 2 - wiedza o społeczeństwie, zakres podstawowy

Koncepcja trójelementowej budowy normy prawnej

Norma prawna Hipoteza Dyspozycja Sankcja
Ustalona przez Określenie Wskazanie zacho- Informacja o kon-
prawodawcę adresata, wania wymaga- sekwencjach
reguła postę- do którego nego od adresata zachowania się
powania, której jest kierowana lub dopuszczalne- w sposób
przestrzeganie dana norma, go. Może przybrać sprzeczny z dys-
jest gwarantowa- oraz okoliczności postać nakazu, pozycją (nakazem
ne przymusem lub warunków, zakazu albo lub zakazem),
państwowym. w których jest dozwolenia. albo przekroczenia
ona stosowana. granic danego
Pytanie, na które Pytanie, na które dozwolenia.
odpowiada cała Pytanie, na które odpowiada
norma: odpowiada dyspozycja: Pytanie, na które
Co jest zgodne hipoteza: Jak należy się odpowiada
z prawem, a co Kto i kiedy zachować? sankcja:
– sprzeczne? podlega normie? Co się stanie,
Rodzaje jeśli ktoś złamie
Rodzaj normy: Rodzaj adresata: dyspozycji: normę?
• doskonała (łac. • jednostkowy, • nakaz – okreś-
lex perfecta) [czyt.: np.: człowiek, la obowiązek Rodzaj sankcji:
leks perfekta]– nor- obywatel, osoba zachowania się • karna – pole-
ma zawierająca niepełnoletnia, w sposób wska- ga na odebraniu
sankcję prawną klient. zany w normie, lub ograniczeniu
(np. określenie kary • zbiorowy, • zakaz – okreś- dóbr (np. majątku,
lub nieważności np.: naród, la obowiązek wolności),
czynności), mniejszość powstrzymania • egzekucyjna –
• niedoskonała narodowa, się od zachowa- przymuszenie
(łac. lex imperfecta) jednostka nia wskazanego podmiotu
– norma pozbawio- terytorialna, w normie, do wykonania
na sankcji prawnej; • organizacyjny, • dozwolenie – ciążącego na nim
ma postać np. np.: spółka, organ określa upraw- obowiązku,
zalecenia, a jej władzy, instytucja, nienie, z którego • nieważności –
przestrzeganie organizacja, może skorzystać uznanie,
nie jest zabezpie- Kościół, związek adresat normy. że bezprawna
czone przymusem. wyznaniowy. czynność
Typowe i jej skutki nie
Typowe Typowe słownictwo: istnieją w świetle
słownictwo: słownictwo: nie wolno…, prawa.
nie wolno…, każdy, kto…, musi…, może…,
należy…, można…, obywatel…, powinien…, Typowe
dopuszcza się…, organ..., jest zobowiązany słownictwo:
zaleca się…, funkcjonariusz… do… pod groźbą kary…,
powinno się… grozi mu…,
Przykład: Przykład: ponosi odpowie-
Przykład: • Art. 279 § 1 • W związku dzialność… .
• Norma wywie- Kodeksu karnego: z art. 279 § 1
dziona z art. 279 § 1 „Kto kradnie Kodeksu karne- Przykład:
Kodeksu karnego: z włamaniem […].” go: Nie należy • Art. 279 § 1
Nie wolno wła- • Adresatem włamywać się Kodeksu karnego:
mywać się i kraść normy jest każdy, i kraść. „[…] podlega ka-
– dotyczy to każ- kto popełni • Przepis wskazu- rze pozbawienia
dego, a za złama- zakazany czyn. je, jakie zachowa- wolności od roku
nie zakazu grozi nie jest pożądane do lat 10.”
określona kara. przez prawodawcę • Konsekwencją
• Dyspozycja (tu: czego nie złamania normy
jest centralnym należy robić). jest kara więzienia.
elementem normy.

? Porównaj – pod względem cech charakterystycznych i budowy – normy prawne z innymi
normami społecznymi. Wyjaśnij, na czym polegają zachodzące między nimi różnice.
9